De schilders van het poëtisch realisme

De acht jonge Franse kunstenaars, die later geregeld samen zouden exposeren onder de noemer ‘de schilders van het poëtisch realisme’, wilden de recente strijd, lelijkheid en ziekte zover mogelijk achter zich laten. De gruwelen van de Eerste Wereldoorlog moesten vergeten worden: dat nooit meer. De viering van het leven, met fijngevoelige schilderkunst, die een feest voor het oog moest zijn, kwam in de plaats van de uitingen van de radicale avant-garde. Het achttal had niets gemeen met de vorige generatie kunstenaars, die in hun optiek te lang in een ‘permanente staat van revolutie’ verkeerde. Een terugkeer naar de weergave van de zichtbare wereld kwam op gang.

Het streven van het achttal, allen geboren rond 1900, om terug te keren naar de traditie, stond niet op zichzelf. Er was sprake van een beweging, genaamd retour à l’ordre. Deze putte inspiratie uit klassieke waarden in de beeldende kunst. De aandacht  werd verlegd naar het classicisme en de renaissance, en er werd zorgvuldig gekeken naar de schilderkunst van Goya, Manet en Vuillard. De schilders Bonnard en Matisse bewonderden zij.

Ook ouderen als Picasso en André Derain maakten de overstap. Van de stormachtige, hectische jaren werd afscheid genomen. Van 1920 tot circa 1925 schilderde Picasso in een classicistische trant. Anders dan de (Franse) term suggereert, beperkte de ‘retour á l’ordre’-beweging zich niet tot Frankrijk. Evenmin tot één richting. Het was een streven in de Europese kunsten. In Italië werd de nieuwe weg ingeslagen door het neoclassicisme van De Chirico en Carra. In Duitsland wendde men zich vanaf het einde van de Eerste Wereldoorlog tot verschillende vormen van realisme. De ‘Neue Sachlichkeit’ vormt een onderdeel van de ‘retour à l’ordre’. In Nederland kwam eind jaren ’20 het magisch realisme op stoom.

De schilders van het poëtisch realisme hadden geen theoretische uitgangspunten. Het ging om een geestelijk klimaat en een sfeer van artistieke activiteit. Sommige ‘peintres de bonheur’ kenden elkaar van de academie, er was sprake van een hechte vriendschap of vonden elkaar nadien in hun gezamenlijke streven om ‘visuele muziek’ tot stand te brengen. Een streven dat zij trouw bleven. Zij kenden de historische ontwikkeling van de schilderkunst en hadden kwaliteit en vakmanschap hoog in het vaandel staan. De waarneming en aandacht voor atmosfeer, coloriet en niet in de laatste plaats compositie vormden bestanddelen bij de nieuwe weergave van de dichterlijkheid van het alledaagse leven.