De nacht is een plek waar grenzen vervagen, waar je kunt experimenteren en je je vrij kunt voelen. Maar het is ook een plek waar intimiderend gedrag en discriminatie voorkomen. Veilig uitgaan is dan ook een actueel thema, dat door steeds meer clubs wordt opgepakt. Hoe staat het ervoor in Utrecht? ‘Ben je oké?’, of: ‘Vraag naar Angela’. Ga je regelmatig naar een club of een poppodium, dan is de kans groot dat je ze gezien hebt: posters die de bezoeker informeren over veilig uitgaan. En die met teksten als ‘No racism, no sexism, no hate’ laten weten dat grensoverschrijdend gedrag niet wordt getolereerd. De aandacht voor sociale veiligheid in het nachtleven neemt niet alleen toe binnen de clubs; ook op social media lijkt iedere feestorganisatie er iets over te zeggen te hebben. Zo duiken uitgebreide Instagram-posts met huisregels steeds vaker op in de Utrechtse scene. Inclusief uitgaan Sociale veiligheid is natuurlijk meer dan een poster ophangen. Het thema komt ook aan de orde in de Utrechtse Nachtvisie, waarin de gemeente haar ambities met nachtcultuur in de stad heeft vastgelegd. In het beleidsstuk staat dat uiterlijk in 2030 elke nachtelijke bezoeker ongehinderd zichzelf moet kunnen zijn, zich vrij moet kunnen uiten en geen discriminatie en agressie mag ondervinden. ‘Een belangrijke functie van nachtcultuur is jezelf ontdekken. Dat vereist een veilige omgeving,’ aldus Shaked Franke. Zij is coördinator van het Utrechtse Nachtoverleg, opgericht om de lokale nachtsector meer te verenigen en vertegenwoordigen. ‘Helaas gebeuren in datzelfde nachtleven ook vervelende dingen. Het is daarom essentieel om er aandacht aan te blijven geven.’ Het Nachtoverleg daagt de gemeente uit om na te denken over haar verantwoordelijkheid als het gaat om sociale veiligheid en het sneller herkennen en voorkomen van ongewenst gedrag. Zo financiert de gemeente Safer Clubbing-trainingen voor de nachthoreca, waarin het personeel handvatten krijgt aangereikt om nare situaties te de-escaleren en de uitgaansplek veiliger en inclusief te maken. Er wordt stilgestaan bij verschillen in persoonlijke ruimte, hoe dit afhankelijk kan zijn van de context, en van gender, seksualiteit en culturele achtergrond. Maar ook op andere gebieden valt er nog veel te winnen, zegt Shaked. ‘Veel maatregelen focussen op de binnenstad, terwijl het nachtleven zich ook daarbuiten afspeelt; denk aan het Werkspoorgebied. De veiligheid van de mensen die daar uitgaan en vervolgens weer naar huis moeten, wil je ook waarborgen. Dan kun je denken aan het verbeteren van busverbindingen en fietspadverlichting.’ Ogen en oren Veel clubs, feesten en evenementen treffen al maatregelen om ongewenst gedrag te voorkomen, aan de deur en binnenshuis. Zo krijg je bij technoclub BASIS bij het naar binnengaan een briefing over de huisregels. Nog een stapje verder gaat WAS., de pop-up nachtclub in de oude wasruimte van de Werkspoorkathedraal. Voor de deur kunnen zich lange rijen vormen, doordat iedereen bij binnenkomst de regels krijgt uitgelegd. ‘Is dit je eerste keer bij WAS.?’, wordt er dan gevraagd. Gevolgd door: ‘Wij zijn een veilige plek voor iedereen. Discriminatie is hier niet toegestaan.’ Daarbij heeft WAS. ook een awareness team rondlopen, dat speciaal geïnstrueerd is over het omgaan met ongewenst gedrag. ‘We noemen ze ook wel onze wasverzachters,’ zegt clubmanager Robin Schoemaker. ‘De beveiligers lopen bij ons niet in de danszaal, dat vinden we niet bij ons passen, maar de wasverzachters zijn hun ogen en oren. Als iemand mensen lastigvalt in de zaal, sturen we eerst de wasverzachters erheen om de situatie te beoordelen, en zet de beveiliging die persoon er zonodig uit.’ Lichtgevende band Ook in andere clubs en op feesten in de stad lopen hosts rond, duidelijk herkenbaar en aanspreekbaar bij problemen. In TivoliVredenburg dragen ze shirts met de tekst ‘Kan ik je helpen?’, bij de Utrechtse feestorganisatie La Cassette zijn ze te herkennen aan een lichtgevende rode band om hun bovenarm. Andere feestorganisaties nemen bijvoorbeeld zelf iemand mee naar de locatie om bij de deur te staan, of laten een team door de zaal lopen. Inspirerend, vindt Vasco Vlasveld, nachtprogrammeur bij EKKO, die vaak met feestorganisaties samenwerkt. ‘Zelf zijn we nog niet zo ver, maar we zijn wel samen aan het bekijken hoe we dit soort maatregelen kunnen implementeren op onze eigen clubavonden.’ In De Helling is soms een awareness team aanwezig van een feestorganisatie, vertelt nachtprogrammeur Lévi Smulders, maar het past niet bij elke avond in het poppodium. ‘Ons programma is te uiteenlopend om het altijd toe te passen, en niet iedere doelgroep heeft er behoefte aan.’ Andere maatregelen zijn er wel al vaste prik. Zo maakt De Helling, net als WAS. en EKKO, gebruik van de Safer Clubbing-trainingen, en wordt er aandacht besteed aan de sfeer onder het personeel. Lévi: ‘De hele mentaliteit bij ons op de werkvloer is bepalend. Als die professioneel, maar vriendelijk en open-minded is, werkt dat door op het publiek.’ Feestcafés Positieve ontwikkelingen dus, al is er een nuance nodig. Op de festivals worden awareness teams en een praatje bij binnenkomst namelijk nog amper toegepast. Op de betreffende sites staat dat bezoekers zich respectvol en vreedzaam dienen te gedragen, maar handhaving blijkt in de praktijk lastig. Elevation Events, verantwoordelijk voor Utrechtse festivals als Soenda en De Leuke Festival, past nieuwe veiligheidsmaatregelen op dit moment alleen toe bij het vrij jonge Orbit. ‘Orbit is een relatief klein festival waar we nu een try-out doen met awareness teams. Ik sluit niet uit dat we dat in de toekomst ook toepassen op grotere events,’ aldus Jasper Coenen, eigenaar van Elevation Events, dat overigens ook verantwoordelijk is voor WAS. en daar dus al de nodige ervaring heeft met veilig uitgaan. Nog een kanttekening bij de positieve geluiden: niet alle nachthoreca in de stad houdt zich met het thema bezig. Dat is volgens Shaked niet heel gek. ‘Als je een feest geeft voor de queercommunity, moet je wel, want die doelgroep is kwetsbaarder. Maar in een café waar gewoon een Spotify-lijst opstaat, kan ik me voorstellen dat er minder over nagedacht wordt.’ De stap om ook als feestcafé iets aan het veiligheidsbeleid te doen, moet daarom laagdrempelig zijn, vindt ze. ‘Als ondernemers elkaar in bestaande overleggen inspireren om beleid te verbeteren, maakt dat al veel verschil. In plaats van regels op te leggen zou de gemeente dat onderlinge gesprek kunnen faciliteren. Zo zien hopelijk steeds meer ondernemers het belang van sociale veiligheid in.’ Sowieso is elk gesprek over het onderwerp winst, denkt Shaked. ‘Een sociaal veiligheidsbeleid is niet af na één cursus. Eigenlijk zou je er wekelijks over moeten praten met elkaar, want er is altijd wel iets aan de hand. Dat is goed om te beseffen als ondernemer in de nacht. Maar ik ben wel superblij dat het bewustzijn groeit.’