Museum Vianen toont werken van de Utrechtse kunstenaar Isan Corinde en de Surinaamse kunstenaar Marcel Pinas. Geïnspireerd door hun Marron-achtergrond bieden ze een diepgaande reflectie op het slavernijverleden. De geur van oude stenen en gepolijste houten banken mengt zich met de opwinding van de menigte die is samengekomen voor de opening in de Grote Kerk in Vianen. Zonnestralen dansen door de hoge glas-in-loodramen en werpen zachte schaduwen op het podium. De muziek- en dansgroep Kula Skoro verwelkomt het publiek met verhalen en dansstijlen van de Marroncultuur. Marrons zijn afstammelingen van tot slaaf gemaakte Afrikanen die van de plantages naar de binnenlanden vluchtten. Hun geschiedenis is er een van strijd en overleven, maar ook van behoud van Afrikaanse tradities en het creëren van nieuwe culturele tradities en talen zoals Ndyuka. Smeekbede In de geschiedenis van Vianen is ook het slavernijverleden verweven. Zo is er een brief gevonden van een vrijgemaakte zwarte vrouw, Dédé, die zij in 1795 schreef aan haar voormalige meester Engelbert Kelderman. Hij woonde in Vianen. Ze smeekt hem om steun, maar haar brief is nooit aangekomen. Geïnspireerd door dat verhaal heeft Lianne Damen het boek De smeekbede geschreven en vindt deze tentoonstelling plaats. De kunstwerken van Isan en Marcel nodigen bezoekers uit om niet alleen te kijken, maar ook te voelen en te reflecteren. Hoe kun je omgaan met het slavernijverleden zodat het niet meer jouw heden bepaalt? Hoe kun je omgaan met het slavernijverleden zodat het niet meer je heden bepaalt? Na toespraken van onder meer demissionair minister van OCW Robbert Dijkgraaf en artistiek leider van het Stedelijk Museum Vianen Werner van den Belt, wandelen de bezoekers naar de tentoonstelling. Op de trap naar de eerste verdieping dringt een muffe geur je neus binnen en voelt de ruimte benauwend aan. ‘Ruik je dat?’ vraagt Marcel. ‘Die geur is bedoeld om het gevoel van onder in een slavenschip na te bootsen.’ Oma’s verhalen De inspiratiebronnen van Isan zijn zijn kindertijd, zijn oma’s verhalen en de kleuren van pangi-stoffen, lange rechthoekige doeken waar in de Marronse cultuur kleding van wordt gemaakt. Op een schilderij geeft een zwarte vrouw een witte baby borstvoeding. Isan: ‘Mijn oma vertelde altijd verhalen over het slavernijverleden, maar ik dacht dat ze die verzonnen had. Bijvoorbeeld dat donkere vrouwen werden gedwongen om borstvoeding te geven aan witte baby’s, waardoor er niks overbleef voor hun eigen kind. Nu ik ouder ben, besef ik dat het allemaal echt is gebeurd. Tijdens de opkomst van de Black Lives Matter-beweging in 2020 voelde ik veel pijn en verdriet. Al die herinneringen aan mijn oma’s verhalen kwamen naar boven. Toen begon ik aan deze werken.’ Door zijn oma’s verhalen kreeg Isan ook een beeld bij de slavenschepen. Miniatuurmodellen liggen op een grote lap pangi-stof op de vloer. ‘Ik geef les op basisscholen en vertel daar mijn verhaal. Aan de kinderen heb ik gevraagd wat hun interpretatie van het slavernijverleden was. Zij zijn toen zelf aan de slag gegaan en hebben kunst gemaakt van de kleine slavenschepen.’ Trots op cultuur De Surinaamse beeldend kunstenaar Marcel Pinas komt uit het dorp Moengo, de broedplaats voor kunst in Suriname. Zijn carrière kende de nodige hobbels, zegt hij. ‘Mensen zagen mij als een kunstenaar die alleen op straat kunst verkoopt. Maar ik probeer alles wat ik heb meegemaakt door te vertellen in mijn werk. Ik heb onderzoek gedaan naar de Marrons en hoe mijn voorouders hebben geleefd in de jungle. Ik ben trots op mijn cultuur.’ In zijn werk gebruikt hij veel symboliek en kleuren om zowel persoonlijke ervaringen als verhalen uit de Afrikaanse geschiedenis uit te dragen. Zo toont Reconnecting Africa de zoektocht naar de connectie van Suriname met Afrika. Marcel: ‘Je ziet foto’s van Congolese mensen die mij deden denken aan de Marrons. De beelden heb ik bedrukt met tekens van het Afaka-schrift van de Ndyuka-taal, een van de Marrontalen in Suriname.’ Eigen stem Mensen van alle leeftijden en culturele achtergronden dwalen door de museumzalen en blijven aandachtig stilstaan of zijn in diepe conversatie. ‘Ik ben zelf Marron en het doet me goed dat deze kunst hier wordt tentoongesteld,’ vertelt een bezoeker. Hij staat bij een beeld dat doet denken aan Afrikaanse maskers. ‘We hebben zoveel pijn gekend in het verleden, maar door deze kunst te zien, krijg ik een gevoel van trots voor mijn voorouders.’ Er lopen ook kinderen rond. ‘Ik begrijp niet dat zoiets onmenselijks zo lang heeft kunnen gebeuren. Het geeft me veel kracht om deze kunstwerken te zien. Het bewijst dat we méér kunnen zijn,’ zegt een jongen. Eind dit jaar wordt de expositie naar Moengo, Suriname verplaatst. Zowel Isan als Marcel is daar heel blij mee. ‘Deze tentoonstelling biedt een platform om onze eigen stem te laten horen, onze geschiedenis te delen vanuit ons perspectief en de rijkdom van de Marroncultuur zichtbaar te maken voor een breder publiek. Het is een manier om zowel te herdenken als te vieren, en om anderen uit te nodigen om deze reis van herinnering en erkenning met ons te delen. Door middel van kunst kunnen we onze verhalen vertellen, ons erfgoed eren en het bewustzijn vergroten over de uitdagingen en overwinningen van onze voorouders.’ Isan Corinde-Marcel Pinas; hedendaagse kunst uit Suriname, t/m 24 november 2024, Stedelijk Museum Vianen, stedelijkmuseumvianen.nl