Het gaat niet goed met de bijen en dat is ook voor de mens slecht nieuws. De kunstenaars van Pollinations in Steede Hoge Woerd proberen het tij te keren. Steede Hoge Woerd komt al langer op voor de bij. Sinds 2022 staat in deze stadsboerderij, onderdeel van Castellum Hoge Woerd, het kunstwerk Bee Embassy van Zeger Reyers: een berg aarde waar 4500 borden uitsteken en bloemen op groeien. In een koepel in de berg woont een volk zwarte bijen, een bedreigd Nederlands ras dat hier al aanwezig was in de Romeinse tijd. In de tentoonstelling Pollinations – de kunst van het bestuiven brengen nog eens vier kunstenaars een ode aan de bij. Vruchtbaar veld Kunstenaarsduo Driessens & Verstappen zet de tegenaanval in met hun werk Flora Balistica. Van aarde en bloemzaden maakten ze zaadbommen die zo groot zijn als oude kanonskogels en op dezelfde manier in een piramide zijn gestapeld. Ze verwijzen daarmee ook naar het militaire verleden van Castellum Hoge Woerd. En ze kozen voor zaden van bijenvriendelijke gewassen die al in de Romeinse tijd gebruikt werden. Naarmate het jaar vordert, zal hun werk uiteenvallen tot een vruchtbaar bloemenveld. De bijen kunnen die hulp hard gebruiken. Door klimaatopwarming en uitputting van het land komt de biodiversiteit in gevaar. Honingbijen, solitaire bijen en andere insecten sterven uit. Sommige wetenschappers spreken zelfs al over een insecten-apocalyps. En dat is niet zonder risico voor de mens: een op de drie happen voedsel op ons bord is er dankzij het werk van bijen en insecten. Gasmaskers Bijen oriënteren zich met hulp van geur en dat proces wordt verstoord door chemicaliën en fijnstof. Peter de Cupere geeft in zijn kunstwerk het diertje daarom een gasmasker. Vijf grote bijen van keramiek hangen in een boom naast de kas van de Steede. Via het gasmasker kunnen echte bijen naar binnen om daar voedsel, nestmateriaal of een schuilplek te vinden. Ook zijn tweede werk nodigt bijen uit. Het is een vitrine met daarin een wit landschap met kleine gasmaskerbijen. Wit is namelijk de kleur die bijen het meest trekt. Uit een rooster in de vitrine komt een zachte bloemengeur. De kunstenaar was altijd al gefascineerd door geur, vertelt hij. ‘Als 10-jarig jongetje maakte ik mijn eigen parfum van gras, en dat deed ik elke dag op als ik naar school ging. Mensen reageerden op die geur als ik de bus in stapte, het maakte ze blij. Het enige nadeel waren die lichtgroene vlekken in mijn hals.’ Onzichtbare taak Robin Koek maakte een digitaal werk dat laat zien hoe een bij de wereld ziet. Beeld en geluid op een tablet veranderen als je door de tuin loopt. ‘Bijen communiceren via een dans, zo vertellen ze elkaar bijvoorbeeld waar iets lekkers te vinden is,’ legt hij uit. ‘Ook hun waarneming is bijzonder, hun zicht is anders als ze snel vliegen dan wanneer ze stil hangen.’ Dat zie je terug in zijn werk: pixelig en vaag beeld als je beweegt, scherper als je stilstaat. Waar het bij de bij uiteindelijk allemaal om draait, zijn de stuifmeelpollen. Annemarie Maes is kunstenaar én imker en ze onderzocht welke pollen haar bijen meenemen naar hun nest. Met een elektronenmicroscoop maakt ze er beelden van en alle informatie verzamelt ze in een pollendatabase. De pollen van de muntplant vergrootte ze tot sculpturen die op verschillende plekken in de tuin opduiken. De onzichtbare taak van het beestje krijgt zo de aandacht die het verdient. Na het zien van Pollinations ga je vol bewondering voor de bij weer naar huis. t/m eind december 2024, Steede Hoge Woerd, utrechtnatuurlijk.nl/pollinations