Kikker is jarig!

Van een kleinschalig ‘tejater’ naar een professioneel podium: in haar vijftigjarige bestaan heeft Theater Kikker heel wat slagen gemaakt. Eén ding is altijd overeind gebleven: de liefde voor nieuwe makers en de ruimte voor experiment.

tekst: Pam van der Veen

Kikker is jarig. En dan doelen we niet op de titel van het prentenboek van Max Velthuijs, maar op het gouden jubileum van Theater Kikker. Het begon allemaal als een piepklein podium, boven in het gebouw van het Utrechts Studenten Corps. De ingang aan het Janskerkhof werd gedeeld met discotheek Woolloomooloo. Het was 1972, geheel in de tijdgeest werd de naam geschreven als Tejater Kikker en al snel waren het vooral niet-Corpsleden die zich als vrijwilliger bezighielden met de logistiek en programmering. Van politiek cabaret, huisvrouwenyoga en poëzieavonden tot folkmuziek en jeugdtheater: bij Kikker was van alles te beleven.

Bierlucht

Na acht jaar was het theater de ruimte ontgroeid en verhuisde Kikker naar de huidige locatie aan de Ganzenmarkt. De grotere zaal, een betaalde staf en het uitgebreide programma met (kinder)theater, dans, muziek, pop en cursussen leidden in de jaren die volgden tot iets meer professionalisering. Al bleef er nog altijd een grote groep vrijwilligers actief en werd er ook nog flink geïmproviseerd. ‘De kassa was een uitgezaagde plank in de kast waar ook de stofzuiger stond,’ herinnert Maarten Verhoef zich. Maarten, nu hoofd van de afdeling muziektheater bij ArtEZ, was van 1989 tot 1998 artistiek leider bij Kikker. Wat in het begin ook niet zo gesmeerd ging, vervolgt hij, was het samenvoegen van de verschillende disciplines in één theater. ‘Op zaterdagavond was er popmuziek, en dan stond het jeugdtheater op zondag in de lucht van bier, sigaretten en wiet.’

Aavant-garde

Maar Kikker was ambitieus en had als doel bij de avant-garde te horen – ook al had de zaal maar 72 stoelen. ‘We wilden de plek zijn voor nieuwe, jonge makers en avontuurlijke programmering,’ aldus Maarten. Samen met zakelijk leider Harm Lambers, die vorig jaar overleed, vatte hij het plan op om zelf voorstellingen te gaan produceren. ‘Onze cursusruimte stond in de zomer leeg, dus gebruikten wij die als gratis repetitieruimte voor jonge theatermakers. De première van hun stuk hielden ze dan een week lang bij Kikker. Zo ontstonden de ‘”regieweken”, al snel een begrip in de stad, en vonden we aansluiting met opkomende gezelschappen als Aluin, ’t Barre Land en Growing up in Public. Wij hadden alle voorlopers van de makers die nu aan zet zijn.’

In je pyjama

In 1998 werd Kikker verbouwd. Er kwam een grotere zaal bij met 173 stoelen, en op het dak werd een nieuwe foyerruimte gerealiseerd. Door financiële tegenvallers duurde het tot maart 2001 voor het pand heropend kon worden. Het programma van Kikker bleef veelzijdig, maar spitste zich wel steeds meer toe op eigentijds toneel, moderne dans en jeugdtheater. Mét een scherpe focus op de eigen stad, op Utrechtse makers en lokale festivals als SPRING, Le Guess Who? en Tweetakt. Het theater ging verder als professionele organisatie, waarin vrijwilligers tot op de dag van vandaag een belangrijke plek hebben, met name voor bardiensten en kaartverkoop.

Een van die vrijwilligers was Vita Coenen. Ze studeerde theatervormgeving aan de HKU, moest daarvoor veel naar het theater en was regelmatig in Kikker te vinden. ‘Ik zat er ook weleens in mijn pyjama, als ik op een dinsdagavond nog iets moest zien voor school,’ vertelt ze. ‘Zo’n ongedwongen, chille sfeer hangt er dus.’ Kikker is een plek waar je jezelf kunt zijn, aldus Vita; ze kwam er als student ook graag in haar eentje. ‘Maar toen ik afstudeerde en geen studentenkaart meer had, moest ik iets anders verzinnen om gratis naar het theater te kunnen. Dus ben ik bij Kikker gaan vrijwilligen. En inmiddels werk ik betaald in de avondploeg.’

Kikker-pioniers Maarten Verhoef en Harm Lambers in 1993 + affiches uit 1998, 2014 en 2015

Tosti’s bakken

Vita’s collega Tomy Huijbregts voelde zich ook meteen thuis bij Kikker. Hij kwam er terecht nadat hij een passepartout cadeau had gekregen, en werd zo min of meer per ongeluk geraakt door het theater. Bijvoorbeeld door de voorstelling Schwalbe speelt een tijd. Tomy: ‘Die begon om 12 uur ’s nachts, duurde 6 uur en 1 minuut en bestond uit een groep acteurs die alleen maar bezig waren met het op- en afbouwen van belangrijke decors uit de Nederlandse theatergeschiedenis. Daar zat je dus de hele nacht naar te kijken. Je viel af en toe in slaap, maar mocht ook even tosti’s gaan bakken in de foyer. Ik kan me nog de samenhorigheid onder het publiek herinneren, zo van: we maken met z’n allen deze nacht mee.’

Tomy noemt het typerend voor Kikker dat experiment er de ruimte krijgt. En dat beginnende makers er speelplek hebben – óók om op hun bek te gaan. ‘Soms heb je dat nodig om een nieuwe richting te ontdekken, Als je nooit ergens iets kan uitproberen, ontwikkelt het theater zich ook niet. Kikker is een soort kweekvijver voor een nieuwe generatie.’

Onwerkelijk

Het theater heeft een grote rol gespeeld in het maken van zijn eigen levenskeuzes, vertelt Tomy. ‘Ik was afgestudeerd als apotheker, maar geen enkele stage of baan gaf voldoening. Omdat theater me zo was gaan interesseren, ben ik een opleiding tot theaterdocent gaan doen. Als bijbaan ging ik bij Kikker werken en deze zomer heeft mijn afstudeervoorstelling hier gestaan. Heel bizar: het cirkeltje was rond. Mijn liefde voor theater en het experiment zijn bij Kikker begonnen en nu heb ik er mijn studie kunnen afsluiten. Dat was echt een heel onwerkelijk moment.’

Voor Lene Grooten, zakelijk leider bij onder meer het gezelschap Boogaerdt/Van der Schoot, had haar eerste Kikker-bezoek ook gevolgen voor haar verdere leven. Als kind zag ze er een voorstelling – ‘Begin jaren 90, ik denk Mathilda van Roald Dahl’ – die diepe indruk op haar maakte. ‘Dat je het van zo dichtbij, live voor je ogen ziet gebeuren. Geweldig vond ik dat. Ik werk nu al twintig jaar in het theatervak, maar toen is mijn belangstelling geboren.’

Lene ging toneellessen volgen, deed de theatervooropleiding bij de HKU en koos uiteindelijk voor een rol achter de schermen. Ze woont niet meer in Utrecht, maar Kikker heeft een bijzondere plek in haar hart. ‘Het is een persoonlijk, knus en toegankelijke theater waar ik nog steeds graag kom. Waar ooit een vuurtje in mij is aangewakkerd dat altijd is blijven branden.’