Interview: Sadettin Kirmiziyüz

‘Opeens stond overal een vraagteken achter’

In de voorstelling Monumentaal stelt theatermaker Sadettin Kirmiziyüz zichzelf de vraag: welke lessen die ik van mijn ouders heb geleerd, geef ik door aan mijn kinderen?

tekst: Machiel Coehorst
foto’s: Bart Grietens

Eerder maakte Sadettin Kirmiziyüz voorstellingen waarin de verhalen van zijn Turkse familie symbool staan voor maatschappelijke en politieke thema’s, zoals identiteit, migratie, integratie en culturele meervoudigheid. In Monumentaal gaat hij dieper in op de relatie met zijn familie, op het wereldbeeld van zijn ouders en de overtuigingen die hij van hen meekreeg. Op welke manier wil hij zijn eigen kinderen voorbereiden op de toekomst?

Waarom besloot je juist nu om deze voorstelling te maken?
‘Voor mijn werk put ik vaak uit mijn eigen leven. En als ik nu in de spiegel kijk, denk ik: ik ben net zo oud als mijn ouders toen zij drie kinderen hadden, ook twee jongens en een meisje. We zitten in dezelfde levensfase, met een huis, een baan en een gezin. En het afgelopen jaar is er in de privésfeer iets ingrijpends gebeurd: mijn pasgeboren zoon belandde op de ic. Dat heeft me aan het denken gezet. Van mijn ouders heb ik altijd geleerd dat iets is omdat het zo is – volgens hen gebeurt alles met een reden. Zou zoiets heftigs als dat met ons zoontje dan ook zijn voorbestemd? En als God dit bedacht heeft, wat betekent dat dan? Waarom deed hij dat? Hoe moest ik zo’n idee overdragen op mijn kinderen, als ik het zelf ook niet meer wist? Levenslessen die ik geleerd had, kwamen op losse schroeven te staan. Achter alles wat ik was, of dacht te zijn, stond opeens een groot vraagteken. Daar wilde ik iets mee in mijn nieuwe voorstelling. Met ons zoontje gaat het nu naar omstandigheden trouwens redelijk goed.’

In je vorige voorstelling, Citizen K, noemde je 254 situaties uit je leven waarbij je afkomst werd benadrukt. Is er sindsdien iets veranderd?
‘Niet genoeg. De polarisering is enorm en rechtse politieke partijen worden steeds extremer. Het positieve is dat jij en ik er nu over kunnen praten. Er zijn krachten en bewegingen gaande om discriminatie tegen te gaan. Ten tijde van die voorstelling zeiden sommige mensen nog: “Zo erg is het toch niet?” En: “Zit het niet tussen je oren?” Veel meer dan toen is het nu het gesprek van de dag. Een confrontatie met je identiteit heeft overigens niet alleen met je afkomst te maken, maar ook met geslacht en gender. Als ik vrouw was geweest, had ik een heel andere lijst met 254 situaties kunnen samenstellen.’

Je vader hield je vroeger voor niet te veel ‘de Turk uit te hangen’. Wat bedoelde hij daarmee?
‘Dat ik niet de vooroordelen zou bevestigen. Dus maak geen problemen, ga niet vechten, rondhangen of stelen. Ik was als kind heel bang om negatief op te vallen. Vergeet niet dat in de tijd dat mijn ouders in Zutphen kwamen wonen veel mensen nog nooit een Turk van dichtbij hadden gezien. In een migrantenfamilie is er ook de constante druk om te presteren. De reis van je ouders moet niet voor niks zijn geweest. Ze hebben een groot deel van hun leven voor je opgeofferd. Succesvol zijn op school en werk was geen optie, maar een doel. Dat ga ik mijn kinderen absoluut niet meegeven. Ze mogen doen wat ze willen. Als ze het goed doen, is dat mooi meegenomen.’

Wat hoop je te bereiken met deze voorstelling?
‘In mijn vorige voorstelling gaf ik een romantisch beeld van arbeidsmigranten die een beter leven willen voor hun kinderen. Ik ben daar anders naar gaan kijken. Was dat echt de reden dat mijn ouders vijftig jaar geleden naar Nederland gingen? Of zijn ze hier bij toeval definitief gebleven? Het is een beetje van allebei. Met Monumentaal hoop ik meer kleur te geven aan het beeld dat mensen hebben van arbeidsmigranten en hun kinderen. En af te rekenen met het label “migrantenkind”. Want als ik een migrantenkind ben, wat zijn mijn kinderen dan?’

Die groeien sowieso anders op dan jij?
‘Ja, ze krijgen met heel andere dingen te maken. Zij zijn meer bezig met het klimaat dan met racisme. Mijn kind van acht kijkt naar het Jeugdjournaal en zegt dat we de aarde kapot hebben gemaakt en dat we naar Mars moeten vluchten. Opgroeien in een buurt waar het niet gewoon was om donker te zijn, dat probleem hebben mijn kinderen niet.’