IMPAKT Festival kiest voor de heldere statements en voor kunstenaars die radicaal op de samenleving reageren. ‘Mensen met lef die principieel en eigenwijs durven zijn in het werk dat ze maken,’ aldus samensteller Arjon Dunnewind. DEAL WITH IT, zo luidt het thema van het IMPAKT Festival dit jaar. Directeur Arjon Dunnewind maakte het programma in samenwerking met Ine Gevers van de stichting Niet Normaal. Net als IMPAKT staat ook zij bekend om haar maatschappijkritische tentoonstellingen. ‘De titel hadden we meteen al,’ aldus Arjon. ‘We werken allebei graag met kunstenaars die geen blad voor de mond nemen, maar merken ook dat dit soms saai en beschouwend werk oplevert of heel activitistische dingen die artistiek niet altijd even interessant zijn. Voor dit festival hebben we gezocht naar kunstenaars die ook een deal with it-houding hebben. Dus mensen met lef, die principieel en eigenwijs durven zijn in het werk dat ze maken.’ Natgeregende Hitler Kunstenaars dus die hun werk niet aanpassen aan de heersende opinie of marketingdoelen, en die de controverse niet schuwen. Niet om te shockeren of tegen schenen te trappen, maar omdat het nodig is de vinger op de zere plek te leggen. Arjon: ‘Die houding is de verbindende factor in dit festival. Inhoudelijk kan het werk over allerlei actuele onderwerpen gaan, over Gaza, identiteit, het kapitalisme of het patriarchaat. De samenhang is dat de makers het compromisloos brengen, soms met het risico dat ze daarvoor hun land uitgezet worden. Het werk spreekt het publiek direct aan en neemt stelling. Een deel zal ook op publieke locaties te zien zijn.’ Een paar voorbeelden. Van Christoph Schlingensief is Ausländer Raus! uit 2002 te zien. Op een plein in Wenen plaatste hij een containerwoning met twaalf asielzoekers en liet hij het publiek elke dag twee mensen wegstemmen. Wie moesten er het land uit? Wie bepaalt dat eigenlijk? Ook is er werk van The Yes Men, die vaak misstanden weten bloot te leggen door te doen alsof ze voor een bekend bedrijf werken. Zo deden ze zich voor als managers van Dow Chemical, om vervolgens op tv verantwoordelijkheid te nemen voor de giframp in Bhopal in 1984. Op een technologieconferentie presenteerden ze zich als zogenaamde medewerkers van Adidas een nieuw project: een virtual playground voor sweatshop-arbeiders, zodat die toch iets leuks kunnen doen. Dit absurde fake-project werd op het congres met applaus begroet. Birgit Hein doet in haar videodagboek Baby, I will make you sweat verslag van haar persoonlijke zoektocht naar liefde en seks op Jamaica en kreeg daarvoor het verwijt van koloniaal gedrag. In een ander werk stelt ze het cliché van de vrouw als zachtaardig persoon ter discussie. Roy Villevoye toont in DEAL WITH IT een beeld van een Asmat-man uit Papoea-Nieuw-Guinea, ooit deel van Nederlands-Indië. Hoewel de kunstenaar het land al jaren bezoekt en goed bevriend is met de Asmat, roepen de beelden en foto’s die hij maakt toch controverse op, omdat zijn westerse aanpak soms botst met lokale gewoonten en ideeën. Ook te zien is zijn beeld van een jonge, natgeregende Hitler, dat bijna medelijden oproept. Het zijn confronterende werken die aan het denken zetten. Wat vinden we hiervan en waarom? Stelen uit idealisme Ongemak, dat woord vat het IMPAKT Festival van dit jaar wel samen. Het bekruipt je bij het zien van de tentoonstelling, filmscreenings, discussies en performances, en ook zeker bij de voorstelling van de Utrechtse theatermaker Dries Verhoeven. Zijn Alles moet weg speelt zich af in een supermarktomgeving, waarin een gedesillusioneerde consument vertelt over haar winkeldiefstaltechnieken en motieven om te stelen. Die klinken best overtuigend. Als een moderne Robin Hood verzet deze idealistische dief zich bij de zelfscankassa tegen het kapitalisme. Het publiek kan live en via bewakingscamera’s kijken naar haar performance tussen de schappen. IMPAKT toont zich met dit festival wederom een kritisch commentator op ontwikkelingen in de maatschappij. Het blijft dat ook in de toekomst doen, ondanks het feit dat de gemeente Utrecht geen meerjarensubsidie meer toekent. Het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie zet de steun aan IMPAKT de komende vier jaar wel voort. Het budget wordt iets kleiner en misschien verschuift de aandacht meer naar internationale activiteiten. Dat moet zich nog uitkristalliseren, aldus Arjon, maar IMPAKT blijft zeker bestaan. IMPAKT Festival is van 30 oktober t/m 3 november in Het Huis Utrecht, De Paardenkathedraal en Impakt Centre (tot 12 januari 2025) impakt.nl