Het oneindige verhaal

De magie van theater is een perfect middel om de donkere eindejaarsdagen te ontvluchten. In The Neverending Story komen muziek, spel en poppen samen voor een heerlijk staaltje escapisme, maar wel geworteld in de realiteit.

In de voormalige barak in Blauwkapel, sinds 2021 de thuisbasis van Het Filiaal Theatermakers, wordt druk gerepeteerd. ‘Je moet het rijdende en hangende decor er nog even bij denken,’ zegt regisseur Monique Corvers, terwijl ze een maquette van het toneelbeeld laat zien. Maar ook zonder volledige kostuums en rekwisieten weten de acteurs al de lach van het kleine groepje publiek uit te lokken. Waaronder die van Don Duyns, schrijver van het stuk. ‘Het is altijd een beetje spannend om midden in het proces te komen kijken,’ zegt hij na afloop van de repetitie. ‘Maar ik vond het ontzettend leuk om te zien hoe heel veel dingen zo goed werken.’

Voor velen is de jaren 80-verfilming van The Never­Ending Story jeugdsentiment. Don bleef in zijn tekst echter dichter bij het originele boek van Michael Ende. ‘De film eindigt eigenlijk halverwege het verhaal. De hoofdpersoon gaat van de realiteit naar de fantasiewereld Fantásië.
Maar wij wilden graag weer terug naar de werkelijkheid, zoals in het boek gebeurt.’ De inmiddels overleden Michael Ende, die overigens een rechtszaak aanspande tegen de filmmakers, schreef dat einde niet voor niets, zegt Monique. ‘Vanuit het idee dat als je iets vreemds meemaakt en daarna weer terugkomt in de realiteit, je anders naar die realiteit kijkt.’

Het Filiaal geeft wel een eigen draai aan de brontekst. Zo werd de hoofdpersoon Bastiaan een meisje: Basje. Don: ‘Er zijn al zo veel verhalen waarin jongetjes de hoofdrol spelen. En Atréjoe, een andere grote heldenrol, is ook al een jongen. De aanpassing heeft geen invloed op de vertelling, behalve dat je als meisje in het publiek nu iemand ziet waarin je je kan verplaatsen.’ Monique: ‘We gaan sowieso wat soepeler om met gender. De heks is bijvoorbeeld een man met corset en fikse hakken.’

Het Niets

Te midden van marimba’s, vibrafoons, een steeldrum en nog tientallen andere slagwerkinstrumenten vertelt het tweetal over de voorstelling. Naast zeven acteurs staan er vijf muzikanten op het toneel, onder andere van HIIIT (voorheen Slagwerk Den Haag). Monique: ‘De geweldige musici en fantastische composities van Gábor Tarján dragen het stuk, en vertellen ook het verhaal. Zo gaat de viool mee met Basje, en hoort de kemençe (een soort Turkse viool, red.) bij Atréjoe. Als de twee elkaar ontmoeten, komen die instrumenten ook samen in een duet.’

In het boek komt de hoofdpersoon terecht in het verhaal dat hij leest. ‘Dat is natuurlijk je droom als kind,’ zegt Don. ‘Maar dan blijkt de tocht helemaal niet zo makkelijk. De sfeer verandert constant; het gaat van spannend naar grappig naar raar of ontroerend. Het is een soort verhalen-ui, zoveel lagen heeft het. Maar de onderliggende verhaallijn is die van het oprukkende Niets. Een angstaanjagende wereld waarin er geen verhalen of herinneringen meer zijn. Op een gegeven moment weet ook Basje in de theaterbewerking niet meer wie ze is.’

Plateauhakken

‘Het Niets is enger dan het iets,’ zegt een van de acteurs tijdens een scène. Naast hem staat een actrice op luide plateauhakken te hoefschrapen en briesen als een centaur. Een derde speler bedient het mechanisme van de licht­gevende pop die het personage van Kleine Keizerin uitbeeldt. De poppen zijn nu nog prototypes, maar in de laatste weken van het proces, de zogenaamde montageperiode, komt alles samen. ‘Niet alleen muziek, spel en decor, maar bijvoorbeeld ook het licht,’ vertelt Monique. ‘We werken voor deze voorstelling ook met een gaasdoek met schaduwen. Die montagefase is mijn favoriete in het hele proces.’

The NeverEnding Story is bij uitstek een winterverhaal, aldus Don. ‘Er zit warmte en reflectie in, humor en ontroering. De Volkskrant noemde het hét jeugdboek van de 20ste eeuw. Ik heb het zelf nog aan mijn kinderen voorgelezen. Het gaat al lang mee, en is geschikt voor veel generaties. Dat maakt dit echt een familievoorstelling.’

21 t/m 30 december 2023, Stadsschouwburg Utrecht, ssbu.nl

Op 23 december 2023 om 15 uur is er een tolk Nederlandse gebarentaal.

In de Bieb Neude is t/m 30 december 2023 een tentoonstelling te zien over het maakproces. Ook is er een randprogramma met workshops en een lezing door schrijver Don Duyns, hetfiliaal.nl