De Utrechtse Boekenbar:

Toen De Utrechtse Boekenbar vijf jaar geleden van start ging, kon dat rekenen op scepsis. Inmiddels is de winkel aan de Westerkade een lokaal fenomeen. Hoe het zo kwam, lees je in het jubileumboek Loopt het een beetje? – de vraag die oprichter Tim van den Hoed het vaakst te horen krijgt.

tekst: Tim van den Hoed
foto’s: Nynja Dudok (header), Angeliek de Jonge (artikel)

‘Als ik al een nieuwe boekwinkel zou openen, is Utrecht wel de laatste stad waar ik dat zou doen.’ Dat zei de medewerker van een uitgeverij, nadat ik hem mijn plannen voor De Utrechtse Boekenbar had laten zien. Na jarenlang twijfelen en voorbereiden had ik dan eindelijk de stap gezet om het ook echt te gaan doen. Ik wilde iedereen laten zien dat het wél kon: in 2017 een nieuwe boekwinkel openen, in Utrecht, waar al veel boekhandels zitten. Je zou kunnen zeggen dat ik naïef was. En dat was misschien maar goed ook.

Verbaasd gezicht

Het eerste jaar op de Westerkade was zwaar. Dinsdag 28 november 2017, een maand na de opening: twee verkopen op de hele dag en een omzet van €47,49. Wat deed ik hier eigenlijk? Ik zat hele dagdelen alleen in de winkel. Het grote raam was als een televisie. En die televisie vertoonde een documentaire waarin je mensen voorbij zag lopen. Sommigen keken nog wel naar binnen. Zij trokken dan een verbaasd gezicht.

Doorgaan. Dat was de enige mogelijkheid. Zes dagen per week die deur opengooien. Elke dag weer beginnen met nul euro op de teller. En ’s avonds evenementen organiseren.

Het was niet alleen maar kommer en kwel. Een bomvolle expositie-opening van Samar Louwe was een succes. De eerste vaste gasten dienden zich aan, de eerste dichter presenteerde zijn bundel in de kelder. En dat werkte aanstekelijk.

“Eén maand na de opening: een omzet van €47,49 over een hele dag”

De naam van de winkel begon zich te verspreiden, tot in Hilversum aan toe. In juni 2018 werd ik gevraagd voor het boekenpanel van De Wereld Draait Door – wat werd beschouwd als zo ongeveer de meest prestigieuze en vooral de invloedrijkste plek voor een boekhandelaar. Om niet te zeggen: het hoogst haalbare. Het was verschrikkelijk. Zes keer heb ik daar aan tafel gezeten. Zes keer heb ik een boek gepitcht op live televisie met een miljoenenpubliek. Zes keer ben ik gestorven van de zenuwen.

Maar het was een ommekeer. Ik werd opeens (iets meer) serieus genomen door het boekenvak. Misschien was ik toch iemand om rekening mee te houden. Ik kreeg bosjes bloemen van uitgeverijen en stapels leesexemplaren. Het was natuurlijk vooral goed voor de naamsbekendheid; meer klandizie leverde het niet direct op. Collega-boekhandelaren reageerden verbaasd: ‘Hoe kan het toch dat jij daar zit? Want zoveel boeken verkoop je niet.’

foto: Angeliek de Jonge

Tim & Tom

De mijlpalen. ‘Tom – 2019’ was er een van. Het viel zwaar om alle verantwoordelijkheid voor de Boekenbar zelf te dragen, dus nam ik er iemand bij. Rosan (toen mijn vriendin, nu mijn vrouw) en ik deden samen de sollicitatiegesprekken. Rosan stond erop dat ik voor Tom ging. Daar ben ik haar – zonder overdrijven – nog iedere dag dankbaar voor. We moesten aan elkaar wennen; het geven en krijgen van feedback ging niet vanzelf. Maar nu wil ik dat hij nooit meer weggaat. Lees je dit, Tom? Hij is de bedenker en organisator van een van onze succesvolste terugkerende literaire avonden: Poëzie en jazz. Keer op keer een ijzersterke line-up (waaronder Nina Polak, Mariken Heitman, Vrouwkje Tuinman) en een uitverkochte winkel. Met live jazz, voordrachten en interviews.

Tim en Tom klinkt ook lekker, toch? Dat daar later nog Siem, Pim en Daan bij zouden komen (die zich stuk voor stuk ook onmisbaar hebben gemaakt), bevestigt alleen maar dat het een goede keus was. Het past. In het begin kreeg Tom nog vaak de vraag: ‘O, waar is Tim?’ Later vroegen mensen zich bij mij hardop af: ‘O, ik dacht dat Tom zou werken vandaag?’

Eetbare bloemen

We zaten er dus lekker in. De winkel begon goed te lopen. Er gebeurden mooie dingen. En toen kwam de persconferenties, 12 maart 2020 om 16.00 uur. De winkel zat vol. Eigenlijk wist iedereen al wat er komen ging: een lockdown. We probeerden de nare situatie om te zetten in iets positiefs. Op de fiets boeken bezorgen. Vrolijke tekeningetjes op de meegeleverde factuur. Er ontstonden hartverwarmende initiatieven, zoals de verkoop van het Stay Home Read Books-shirt, waarmee heel veel mensen ons steunden. Dat we als kleine, onafhankelijke boekwinkel deze periode hebben overleefd, gaf het ultieme vertrouwen. Het had zomaar het einde kunnen betekenen. Maar dat heeft Utrecht niet laten gebeuren.

De Utrechtse Boekenbar is niks zonder de mensen die willen dat zo’n plek bestaat. Zonder mijn schoonvader Tom die zijn boekbestellingen zorgvuldig bijhoudt (we zitten op nummer 297!). Zonder Hannie, die boeken koopt, naar activiteiten komt, maar nog belangrijker: af en toe een bosje veldbloemen voor ons meeneemt – eetbaar ook nog. Zonder Renzo, die zijn hele leven nog geen letter gelezen heeft (het zal me een keer lukken hem een boek te verkopen) en in het Utrechts een cappuccino bestelt waarvan hij de prijs zelf bepaalt. Zonder iedereen die ooit een boek heeft gekocht, een koffietje heeft gedronken en de moeite neemt om langs te komen in plaats van een boek te bestellen bij een grote internetketen.

Droom

De eerste vijf jaar voelt als een begin. Het enthousiasme dat is losgekomen, geeft energie voor een heel leven. We willen een boekenfestival organiseren. Meer boeken uitgeven. Doorzetten. In 2021 stond ik op de shortlist voor de titel Boekverkoper van het Jaar. In het juryrapport stond de zin: ‘De Utrechtse Boekenbar is een boekhandel zoals je die weleens droomt.’ Boekhandelaar van het jaar ben ik niet geworden, maar dat van die droom klopt wel.

Dit is het bewerkte voorwoord van Tim van den Hoed uit Loopt het een beetje?, het boek ter ere van het vijfjarig bestaan van De Utrechtse Boekenbar. Met bijdragen van Lisa Weeda, Maartje Wortel, Pepijn Lanen, Tom Hofland e.v.a. Te bestellen via deutrechtseboekenbar.nl.