Literatuur
Februari 2025

De poëzie ligt op straat

Reportage straatpoëzie-wandeling

Utrecht is een stad vol gedichten. Wandelend door de stad ontdek je talloze poëtische teksten. Journalist Vester Schippers ging op stap met gids Eva, die de verhalen erachter kent.

Het is een gure, miezerige dag. Ik loop naar de Dom, er staan meerdere groepjes mensen en ik weet niet meteen bij welk groepje ik moet gaan staan. Een vrouw vraagt me of ik de gids ben van de straatpoëziewandeling. Ik moet haar helaas teleurstellen, maar mijn groepje heb ik zo wel gevonden. We zijn van verschillende leeftijden, niemand kent elkaar en samen wachten we op een gids. Die gaat ons meenemen langs gedichten op muren, gevels, daken, plakkaten of stoeptegels. Al gauw verschijnt ze: Eva, student Nederlands aan de Universiteit Utrecht. Met z’n allen wandelen we naar het eerste gedicht.

Appelbollen
De poëzie die we onderweg aandoen is heel divers. Het ene gedicht is geschreven door een grote poëet als J.C. Bloem of Ingmar Heytze, terwijl het andere een citaat is uit een artikel van Jan Engelsman in een tijdschrift over architectuur uit 1926. Die laatste vinden we bij café Graaf Floris op de Vismarkt. We banen ons een weg over het winterse, lege terras om de tekst beter te kunnen aanschouwen. Op een grote natuurstenen plaat op de grond staat geschreven:

Vrijheid
zonder innerlijk gevoel
voor maat en traditie,
is erger dan het clicé.

Eva vertelt dat wanneer het terras vol zit, mensen vaak verbaasd van hun appelbol opkijken als ze met haar groepje langskomt. ‘Ze zeggen dan dat het gedicht hen nog nooit was opgevallen, terwijl ze er letterlijk bovenop zitten.’

We lopen door de steeg met de naam Hanengeschrei, tussen de Choorstraat en de Kalisbrug. Daar vinden we het gedicht ‘Het hanengeschrei’ van Kees Stip, waarin sprake is van een kus. Maar waar wordt die gegeven? Iedereen gaat ijverig op zoek naar de plek die de dichter bedoeld moet hebben.

Ik heb haar gezoend in het Hanengeschrei
bij de automaat aan der Choorstraat
terwijl ze garnalencroquetjes at
of wat daar gewoonlijk voor doorgaat.

Rioolgedicht
Dan door naar de Ganzenmarkt, waar Eva vraagt of we het volgende gedicht kunnen spotten. Hint: het ligt op een plek waar je niet snel zou kijken. We kijken goed rond, speuren de daken en muren af, en dan ziet een van ons het:

Het water stroomt nog door dezelfde sluis,
als toen en maakt het eendere geruisch

Het gedicht staat op een rioolputdeksel, inderdaad een verrassende plek. Het is geschreven door J.C. Bloem en geplaatst in 1990, om de voltooiing van de riolering in Utrecht te vieren.

Kriskras door de straatjes van Utrecht gaat de wandeling, we kletsen gezellig met elkaar, wisselen uit wie welk werk doet en waarom we deze wandeling maken. Een jonge vrouw die hier net is komen wonen, wil graag de stad beter leren kennen en met deze wandeling lukt dat aardig. Iemand anders hoopt nieuwe mensen te ontmoeten en een man die net uit een scheiding komt, vindt het een leuke opvulling van zijn vrije zondag. ‘Ik heb zelf niet per se iets met poëzie,’ zegt weer een andere deelnemer, ‘maar de geschiedenis die erbij wordt verteld vind ik erg interessant. Dat boven café Graaf Floris een dichter woonde met zijn broer die bij de NSB zat, wist ik bijvoorbeeld niet.’

Op sommige plekken liggen rare stenen in het wegdek, het is niet meteen duidelijk wat ze daar doen, maar gelukkig weet onze gids dit wel. Harry van Putten was een dichter die zijn werk illegaal plaatste. Hij verwijderde plaveisel ter grootte van meestal een tegel, waarna hij in de vrijgekomen ruimte zijn gedicht legde. ‘De Banksy van Utrecht’!, roept een van de deelnemers, iedereen moet lachen. Dit werk van Harry van Putten is niet het ingewikkeldste stuk poëzie dat we krijgen voorgeschoteld, maar valt wel goed in de smaak. Lef liefde geleefd, staat in de halve stoeptegel gegraveerd. Daar schaart de groep zich instemmend achter.

Terwijl het kouder wordt en we wel in de stemming raken voor een kopje koffie, lopen we langs De Letters van Utrecht. Een gedicht op de Oudegracht waar een steenhouwer al sinds 2012 iedere zaterdag een letter aan toevoegt. Inmiddels telt het gedicht al zo’n 1310 letters. Het project combineert poëzie en cultuur en herinnert je eraan dat niemand de toekomst kan zien: we weten niet hoe het gedicht gaat eindigen, omdat het nooit af komt. Met gekromde nek en de ogen op de grond gericht probeert ieder voor zich het zo goed mogelijk te lezen. Ik heb het geluk dat achter mij een deelnemer de woorden hardop voorleest aan zichzelf:

Die naar hun voeren staren
Kijk omhoog!
Zie Utrechts kerken uitsteken boven het maaiveld
Hef de handen
Smeek met de toren om dit voorrecht
Te zijn
Nu te zijn
Het is mooi weer

Verzetsheldin
Dat van dat mooie weer klopt helaas niet. Maar bij de Utrechtse Boekenbar krijgen we een drankje, waarna we de kou weer trotseren. De pas zit er goed in, terwijl het al begint te schemeren in de stad. We zien steeds meer poëzie in kleine dingen, zoals een bordje met ‘Houd uw hond aan de lijn’ of een fiets die eruitziet alsof hij jaren in de gracht heeft gelegen. Hier wordt vrolijk over gekletst en gefantaseerd.

‘Nu treden we in de voetsporen van Truus van Lier,’ zegt Eva, terwijl zij ons door de Walsteeg leidt. Dit is de straat waar de beroemde Utrechtse doorheen liep, vlak nadat zij een politiecommissaris met NSB-sympathieën had geliquideerd. Truus was een rechtenstudent die wapens smokkelde in WO II, mensen naar onderduikadressen bracht en in het geheim foto’s maakte van de vliegbasis Soesterberg. Na de liquidatie werd ze verraden, opgepakt en gefusilleerd. Getuigen vertelden dat Truus zingend naar het vuurpeloton liep, met twee andere verzetsstrijders aan haar zij. Hanneke van Eijken schreef een gedicht over haar, we lezen het op de muur van de steeg:

Hoe lang is honderd meter van brug naar doelwit?
Hoe lang klinken twee schoten na in je hoofd?
Hoe loop je zingend naar een peloton?

Het maakt indruk op de groep. Terwijl het begint te waaien, klinken de voetstappen van Truus nog na in onze hoofden.

‘De wandeling is hierbij afgelopen,’ eindigt Eva haar taak als gids. Maar niemand heeft de behoefte al naar huis te gaan. We besluiten om gezellig na te borrelen bij Springhaver. De studenten krijgen een biertje aangeboden door een van de andere deelnemers en er wordt geproost op deze mooie middag. Een middag die begon met negen vreemden en eindigde als een leuke groep vrienden met nieuwe kennis over hun stad.


Ook de poëzie van de stad ontdekken?
Ga naar straatpoezie.nl/wandelingen of de Instagrampagina.

Evenement

Straatpoëzietocht

Diverse locaties Utrecht

Door mee te gaan op straatpoëzietocht, maak je van je vrije zondagmiddag een middag vol betekenisvolle woorden

Datum zo 23 feb t/m zo 29 jun
Tijd 14:00
Bekijk evenement
Locatie

Bibliotheek Neude

De vestiging van Bibliotheek Utrecht in het voormalige postkantoor aan de Neude.

Bekijk locatie
Mis niks!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief! 👇

Meld je aan voor de Uitmail, Kidsmail of Festivalmail.

Aanmelden voor de nieuwsbrief