Work hard, play hard, dat was zo’n beetje het motto van de Bentvueghels. Deze groep jongemannen, die voor een groot deel uit Utrecht kwamen, ontmoetten elkaar in de 17de eeuw in Rome. Ze vierden er vele feestjes, maar wijdden zich ook fanatiek aan de kunsten. tekst: Rosa Lee Szarzynski ‘Ik werd meteen gegrepen door het verhaal van de Bentvueghels: een groep jonge kunstenaars die elkaar ontmoetten in het Italië van de 17de eeuw, waar ze studeerden, werkten én feestten. Veel mensen zagen hen als een stelletje dronken boeren, maar hun werk verkocht goed.’ Aan het woord is Liesbeth Helmus, conservator oude kunst bij het Centraal Museum, die een tentoonstelling maakte over de Bentvueghels. Dit broederschap bestond uit zo’n vijfhonderd jongemannen uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, veelal afkomstig uit Utrecht. Van 1620 tot 1720 kwamen ze samen in Rome, destijds dé plek om restanten uit de klassieke oudheid te bestuderen, beroemde werken uit de renaissance te bekijken en het schilderachtige ruige landschap te bewonderen. Om lid te worden van het broederschap onderging je een ontgroeningsritueel, inclusief verkleedpartij, een nieuwe bijnaam, luid gezang en heel veel eten en drinken op kosten van het nieuwe lid. Het klopt: de Bentvueghels hielden van wel van een feestje. Ze zagen zichzelf als een bende onafhankelijke vogels – de naam Bentvueghels verwijst daarnaar. Maar ze waren ook hard en serieus aan het werk, als kunstschilders en beeldhouwers. Liesbeth: ‘Ze weken af van de officiële academische regels en namen graag het gewone “volkse” leven – met bijvoorbeeld bedelaars en wasvrouwen – als onderwerp. Dat maakte hun schilderijen geliefd.’ Pieter van Laer, Landschap met jagers (1640) Blote billen Liesbeth maakt altijd tentoonstellingen die verbonden zijn aan Utrecht. Vier jaar geleden was dat de tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa, over Utrechtse caravaggisten Dirck van Baburen, Hendrik ter Brugghen en Gerard van Honthorst. ‘Die eindigde in 1620, toen de eerste Bentvueghels naar Rome vertrokken, en dus leek deze tentoonstelling een passend vervolg,’ vertelt ze. De focus van de tentoonstelling ligt op de succesvolste kunstenaars van het genootschap. Liesbeth: ‘We tonen stillevens, historiestukken, portretten en tekeningen. Ook zijn er schilderijen en prenten van feesten van de Bentvueghels waarop je muurtekeningen kunt ontdekken. Die hebben ze zelf gemaakt, een soort graffiti avant la lettre. Ze krasten zelfs hun namen en bijnamen in muren van kerken, zoals te zien is in de video van de Romeinse kerk Santa Constanza.’ Met hun onconventionele werkwijze morrelde het broederschap aan de heersende opvattingen over kunst. Een schilderij als dat van Andries Both, met daarop een man met blote billen die ontluisd wordt, zal niet bij iedereen in de smaak zijn gevallen. Maar voor de moderne toeschouwer is het even intiem als grappig. Liesbeth: ‘Bij het inrichten van de tentoonstellingen hebben we het er veel over gehad is: wat past bij deze tijd? Zijn er dingen kwetsend? Zoals de inwijdingsrituelen en bijnamen, die ook nu nog onderdeel zijn van studentenverenigingen? Toch hebben we ervoor gekozen ze te tonen, zoals een zeldzaam schilderij van een ontgroening door Domenicus van Wijnen. Dat geeft namelijk écht een kijkje in de keuken van deze jongens in Rome aan het begin van de 17de eeuw. Er is trouwens ook een audiotour waarin studenten van nu hun kijk op de werken geven.’ Willem Doudijns (toegeschreven aan), Inwijding van een nieuw lid van de Bentvueghels te Rome (ca. 1660) Vóór alles kunstenaar Midden in het jaar van Johannes Vermeer hoopt Liesbeth de bezoeker van de Bentvueghels iets heel anders en verrassends mee te geven. ‘Het is mooi als mensen anders naar deze oude schilderijen gaan kijken, doordat ze zich bewuster zijn van de verhalen erachter. Dat ze kennismaken met een groep jongemannen die hielden van feestvieren en grappen maken, maar die vóór alles kunstenaar waren. En hopelijk komen er jongeren op af die zich erin herkennen.’ t/m 4 juni 2023, Centraal Museum centraalmuseum.nl Locatie Centraal Museum Het Centraal Museum verrijkt je met kunst en cultuur uit de wereld van Utrecht. Van Rietveld tot de Utrechtse Caravaggisten, van Dick Bruna tot Moesman en van Viktor & Rolf tot het eeuwenoude Utrechtse schip. Bekijk locatie